MOMA – Muzeum sztuki nowoczesnej w Nowym Jorku, Manhatan –
jedna z pierwszych (1929) i najbardziej znanych instytucji poświęconych
całkowicie sztuce nowoczesnej, kolekcje od końca XIX wieku do czasów
współczesnych, współczesnego malarstwa i rzeźby, także rysunki, grafikę,
ilustracje do książek, modele architektoniczne, nowoczesne wzornictwo,
fotografię i film; istotna rola w popularyzowaniu sztuki współczesnej i
nowoczesnej oraz w kształtowaniu opinii publicznej;
Armory Show, w 1913, na Międzynarodowej Wystawie Sztuki
Nowoczesnej, grupa młodych artystów z Towarzystwa Amerykańskich Malarzy i
Rzeźbiarzy zaprezentowało najnowocześniejsze i najbardziej awangardowe przykłady sztuki europejskiej z
ich amerykańskimi odpowiednikami, w tym obrazy, rzeźby i sztukę dekoracyjną, a
wystawa była pierwszą wszechstronną wystawą sztuki nowoczesnej i współczesnej
na świecie i prezentacja sztuki starego kontynentu. Z dziełami Cezanna, Matissa, Picassa, Braqua, Brancusiego, Kandinskiego i Duchampa był
prace współczesnych czasom artystów
amerykańskich, Mary Cassa, Artura Davisa, Edwarda Hoppera i innych, co
spopularyzowało temat wśród koneserów sztuki, mecenasów i filantropów.
Powstanie MoMA były trzy kobiety: żona magnata naftowego, córka przedsiębiorcy
odzieżowego, nauczycielka sztuki i żona prawnika,
które połączyła pasja kolekcjonowania i propagowania
sztuki nowoczesnej.
Dzieła zawdzięcza muzeum własnemu wkładowi wniesionemu do
muzeum, dzięki czemu dzieła
Modiglianiego, Degasa, van Gogha i Cezanna, tam zawisły.
Wystawy cieszyły się dużym powodzeniem, pomimo zbieganiu się w czasie z
początkami kryzysu ekonomicznego. Różnie odbierane, po 6 wystaw rocznie MoMA
stała się instytucją kształtującą
artystyczne gusta społeczeństwa tam mieszkającego. Dobra orientacja na nurty
sztuki europejskiej, fascynacja francuskim impresjonizmem, kubizmem i
niemieckim Bauhausem, decydowała o ich sukcesie i otwartości na nowe formy
sztuki (film i fotografia), nowoczesnej architektura.
Jednak inicjatorzy zdawali sobie sprawę z przemijającego
charakteru
sztuki nowoczesnej (Barr: „ to, co jest nowoczesne dzisiaj,
nie będzie nowoczesne w 1952 r. lub 1982 r.”), zaś samo muzeum aby przetrwać
musi posiadać własną kolekcję, którą zebrano z darowizn, przekazań kolekcji. W
czasie Wielkiego Kryzysu utrzymanie i konserwacja dzieł była niełatwą sprawą,
więc dlatego kwoty zbierane był z kampanii marketingowej, od darczyńców (Abby
Rockefeller), anonimowi donatorzy (jak później się okazało, syn Abby, którego
zapis stworzył podwaliny dla stałej kolekcji). Muzeum sprzedawało wybrane
dzieła, także kupowała (Gwiezdna Noc van Gogha oraz Panny z Awinionu Picassa);
darowizny (1937, od Olga Guggenheim, 69 dzieł, w tym obrazy Picassa
Dziewczyna przed lustrem, Rousseau Śpiąca cyganka; 1941 od Stephen
Clark 22 dzieła, Picassa, Bonnarda i Matissa; rzeźby Maillola – La
Méditerranée); reszta uzależniona była od poczynań hitlerowskich Niemczech,
których to przedstawiciele emigrowali i w celu przetrwania sprzedawało swoje kolekcje,
jak aukcja z 1939 pt.
„zdegenerowanej sztuki”, odrzuconej i potępionej
przez nazistowskie Niemcy, której dzieła został zakupione
przez MoMA (Paula Klee Dookoła ryby, obraz; Henri Matissa Niebieskie okno, rzeźbę
Wilhelm Lehmbrucka Klęcząca kobieta).
Liczne wystawy retrospektywna Pabla Picassa, (temat: Guernica,
ku wyrazowi hołdu miejsca, zbombardowanego w czasie hiszpańskiej wojny domowej,
dalej dzieło wróciło do Hiszpanii w 1981, jest w Madrycie – Muzeum Królowej
Zofii); „Plakaty Obrony Narodowej”, „Bitwa o Anglię”, „Kamufl aż dla obrony
cywilnej”, czy „Marines pod obstrzałem” o tematykach danych czasów, zaś Barr,
dyrektor ówczesny, stworzył stał kolekcję, pomimo zarzutów lekceważenia amerykańskich
artystów na korzyść europejskich, później w funkcji głównego kuratora zbiorów.
Abby Rockefeller ze śmiercią (1948), pozostawiła MoMA bogatą
kolekcję rycin i finansowe oszczędności, zaś syn David (rada nadzorcza), też
odegrał rolę. Od 1952, z nowym
dyrektorem
Rene d’Harnoncourt, rozpromowano sztukę amerykańską na
świecie, co w dalszej części uzależnione było od gustu i idei kolejnych
dyrektorów, i członków rady nadzorczej. I tak w latach 50, XX wieku wystawą
poświęconą ruchowi Ekspesjonizm Amerykański (Newman, Pollock, de Kooning, Rothko,
Smith) powrócono do promowanie artystów krajowych; wystawa z 1958 r. „Nowe
Amerykańskie Malarstwo”, to promowanie nowej sztuki amerykańskiej na starym
kontynencie.
Pożar w trakcie prac remontowych w 1958 r uszkodziło już odrestaurowane
dzieła, lecz nie wszystkie (obraz Claude’a Moneta Nenufary);
Od początku działalności, MoMA
starała się respektować wolność wypowiedzi artystów i nie dyskryminować ich
prac ze względu na poglądy polityczne (1932 , wystawa dot. fresków, od Hugo
Gellert praca pt. „My kolesie musimy się trzymać razem – Al. Capone, gdzie
artysta obok słynnego gangstera, zaprezentowane zostały postacie biznesu i
polityki, też Rockefellera, oraz fresk Gellerta).
1969 r., plakat zaprojektowany przeciwko wojnie w Wietnamie
(wraz z szokującymi fotografiami masakry kobiet i dzieci w Wietnamie, Ronalda
L. Haeberle, z czerwonymi napisami jako symbol ludzkiej krwi z zapytaniem: And babies? I odpowiedzią And babies, z
którego muzeum się wycofało, jako że nie była to ich działalność statutowa,
jednakże z powodu przedłużającej się wojny plakat ukazał się w edycji limitowanej
– 50 sztuk) oraz liczne protesty w związku z wojną w Wietnamie (pod obrazem
Picassa Guernica), w kolekcji muzealnej w departamencie architektury i
wzornictwa.
Z początkiem XXI w.
MoMA, w zbiorach ponad 1 mln artefaktów, jednakże muzeum istniało w celu
promowania najnowszych nurtów w sztuce, z założenia.
W 2000 r. MoMA we współpracy z nowojorskim Centrum Sztuki
Współczesnej, krócej zadaniem jest organizacja wystaw, prezentacja i promocja najnowszych
kierunków w sztuce XXI wieku.
Muzeum posiada największą i najwszechstronniejszą kolekcję
współczesnego malarstwa i rzeźby (ponad 3600 dzieł); prezentowanych w stałych
galeriach – poświęcone malarstwie i rzeźbie (ogród z rzeźbami – dzieła końca XIX
do czasów współczesnych), oraz podzielone
wg cenzury czasowej na lata: 1880–1940, 1940–1980, 1980 – do współczesnych. Od
1932 otwarty dział poświęcony
architekturze i wzornictwu (28 tys. prac: projekty budynków, rysunki, modele
architektoniczne, fotografie); także materiały nt głównych kierunków artystycznych
(od Arts & Craft’s Movement, do współczesności); łącznie z archiwum prac
Miesa van der Rohe i Philipa Johnsona.
Kolekcja wzornictwa obejmuje obiekty sprzętu gospodarstwa
domowego, meble, naczynia, narzędzia i tkaniny, samochody sportowe i
helikopter.
Dział grafiki użytkowej (plakaty, typografie i i reklamy);
departament filmowy (Barr od 1935, ponad
25000 tytułów, największe archiwum filmów);
4 miliony fotosów filmowych oraz organizuje festiwale Nowych reżyserów i
podobnych (od lat 70 XX wieku);
2006 najnowszy dział muzeum: Media i Performance, z
kolekcjami dokumentacyjnymi sztuki performance, happeningów, sztuki akcji
reprezentującej ruch, światło i dźwięk, instalacji i interwencje artystyczne
(pierwsze materiały z lat 60, obecnie prace artystów fotografików,
dziennikarzy, naukowców, przedsiębiorców i amatorów)
Dział druków i ilustracji do książek (1929), trzon kolekcji
to tradycyjne techniki: drzeworyt, akwaforta, litografia i sitodruku, też
najnowsze druki technikami cyfrowymi.
Muzeum posiada też kolekcję rysunków z XX wieku (ponad 10
000 prac na papierze: rysunki ołówkiem, tuszem i węglem, akwarele, gwasze,
kolaże i prace z użyciem technik mieszanych);
Jako działalność twórcza określa cechy zewnętrzne strukturalne i funkcjonalne przedmiotów, czyniąc ją całością. Obejmuje wszystkie aspekty otoczenia człowieka, uwarunkowane produkcją lub ich bezpośrednim rezultatem. To nowy, posiadający indywidualny charakter wytwór, któremu nadane są cechy linii, konturów, kolorystyka, struktura, materiał przez omamentację i każdy przedmiot wytworzony w ten sposób.
